Minia, cynober, karmazyn, czy amarant?
Każdego roku w listopadzie, wszyscy mówimy o rocznicy niepodległości, marszałku, manifestujemy przywiązanie, wywieszamy flagi. Każdy wie jakie są barwy Polski, prawda? Biel i czerwień. Ale jaka czerwień, jak ją opisać? Na wstępie chciałbym pokreślić, że nie wracamy do tego kto pierwszy raz użył orła jako znaku, kiedy powstała flaga, ani do tego co symbolizują nasze barwy. Krótko skupimy się na kwestiach formalnych i praktycznych, ponieważ barwy narodowe to także kwestia odpowiedniej hierarchii i zasad.
Zauważyliście, że niemal wszystkie flagi są w tych samych barwach? Zmieniają się proporcje, układy. Wyjaśnienie znajdziemy w heraldyce i słowie TYNKTURA, czyli barwie heraldycznej. Dawniej wybór barwników był niewielki i najczęściej zobaczycie na flagach dwa kolory metaliczne: srebrny (biały) i złoty (żółty), a do tego kilka podstawowych barw: niebieski, czerwony, zielony i czarny. Co ważne przez bardzo długi czas nie funkcjonowały inne ani żadne barwy półtonowe: różne odcienie jednej barwy były zawsze traktowane jako jedna.
Biało-czerwona flaga Polski jest reprezentacją herbu państwowego, czyli srebrnego (białego) orła ze złotymi (żółtymi) szponami, dziobem i koroną zwróconego w swoją prawą stronę na czerwonej tarczy herbowej. Sam orzeł to godło państwowe. Kolejność barw ma ogromne znaczenie. Biel flagi jest ważniejsza względem czerwieni, ponieważ reprezentuje orła i dlatego jest wyżej, a czerwień to tarcza. Kolor tarczy musi być czerwony, a orzeł musi wypełniać jak najwięcej jej miejsca. Ta zasada dotyczy również innych realizacji, gdzie orzeł jest na czerwonym tle, które wtedy samo stanowi pole herbowe np. w przypadku chorągwi, czy sztandaru. Nie można zmieniać koloru tarczy, ale całość można dowolnie umieszczać na innych kolorach tła.
Zastanawialiście się dlaczego na masztach flaga ułożona w sposób pionowy wygląda tak, a nie inaczej? Dla tych nieprzyzwyczajonych, wygląda to dość dziwnie. Otóż to kolejna sprawa priorytetów względem elementów składających się na całość. Drzewiec jest kluczowy, determinuje układ. Ważniejsza barwa flagi jest po prostu bliżej niego. Co więcej drzewiec determinuje nawet to, w którą stronę spogląda orzeł. Drzewiec z prawej strony pasuje do godła, lecz gdy flaga nie jest przeszywana obustronnie, a np. drukowana, to z drugiej strony flagi orzeł musi być zwrócony ku drzewcowi, czyli w lewo! Zobaczcie jak wyglądają Wasze flagi : )
Bardzo często zobaczymy w mediach, na ulicach kokardy w barwach narodowych. Istnieją dwie poprawne wersje. Trójkolorowa: górny kolor flagi znajduje się w sercu kokardy, czerwony tworzy ramę i całość na zewnątrz zamyka biały otok. Dwukolorowa: białe serce i czerwony otok. Nie może być innych układów.
Wspomnieliśmy wyżej o odcieniach czerwieni. Ważne jest, by mieć świadomość heraldycznego pochodzenia koloru czerwonego, a są to cynober lub minia. Na przestrzeni wieków zmieniały się barwniki albo ich pochodzenie (tu mowa głównie o koszenili, barwniku uzyskiwanym z owadów). Co ciekawe czasem była to kwestia mody, bo np. w XIX na salonach królował francuski amarant i nasze flagi powiewały w tej barwie. W XX wieku następowały trzykrotne zmiany barw: zaraz po odzyskaniu niepodległości to był karmazyn, następnie po kilku latach cynober (zgodnie z heraldyką), a od początku lat 80 ustawodawca zapisał kolor zbliżony do pierwotnego karmazynu w sposób techniczny podając wartości z przestrzeni barwnej CIE LUV.
To posunięcie dobre, jednak przydałaby się aktualizacja do danych LAB, którymi obecnie najczęściej posługują się drukarnie, czy producenci farb. Miałoby to także tę zaletę, by na różnych podłożach zbliżać się do osiągania zamierzonych wartości. Obecnie dopuszczalne różnice kolorystyczne są dosyć spore, więc pomimo umiarkowanego bałaganu w interpretacji kolorów i ich realizacji mamy jakąś szansę na w miarę spójną identyfikację. Na szczęście obecnie trwają prace nad zaktualizowaniem barw i godła.
Z oficjalnej strony prezydent.gov.pl można pobrać załączniki z flagą i godłem. Niestety nawet te pliki zawierają różne wersje kolorystyczne. Biel: jest zwykle czysta, bez jakichkolwiek wartości nadających odcień, ale flaga z godłem zawiera biel szarawą (najpewniej odpowiadającą danym z ustawy). Czerwień: co plik, to nieco inny ocień. Żaden z nich nie przekracza wartości dopuszczalnych różnic. Dla porządku odnoszę się do nazw pobranych plików:
Myślę, że uwzględniając te niewielkie różnice w czerwieni i biorąc pod uwagę margines tolerancji można zgodzić się na wartości dla bieli: Lab= 100, 0, 0 (zapis szesnastkowy #ffffff); czerwieni: Lab= 48, 69, 33 (zapis szesnastkowy #d91f40):
Jednak chciałoby się widzieć spójność u źródła, od czegoś przecież trzeba wyjść. Tym bardziej czekamy na efekty prac Komisji Heraldycznej.
